Tijd is een abstract begrip. Hoelang duurt een uur of een minuut? Was het gisteren of drie dagen geleden? Wat is het verschil tussen dinsdag en woensdag? Besef van tijd en plaats heb je nodig om je te kunnen oriënteren in het dagelijks leven. Het geeft je houvast. Maar dit besef is een kwetsbaar en gecompliceerd proces in de hersenen, dat snel aangetast wordt door dementie.
Geen tijdsbesef hebben is verwarrend
Als je naaste geen tijdsbesef heeft, verliest ze grip op het leven. Bijna alles wat wij mensen doen, is geplaatst in tijd en ruimte. Daar geen vat op hebben is enorm verwarrend en frustrerend. Het belemmert je naaste bijna voortdurend in haar functioneren. Ze zal jou meer en meer nodig hebben voor houvast in tijd en ruimte
Van verminderd tijdsbesef heeft je naaste op verschillende manieren hinder.
- Zonder kalender heeft ze geen idee van de dag en de datum. Zelfs met een kalender kan ze moeite hebben om te weten wanneer ze die bepaalde afspraak heeft;
- Gisteren en morgen zijn moeilijk te vatten begrippen voor haar. Ze kan denken dat wat gisteren is gebeurd heel lang geleden was of dat iets uit haar jeugd vanmorgen is gebeurd. En waarom is morgen niet over een uur?
- Je naaste denkt dat ze al uren op het verwachte bezoek wacht, maar in werkelijkheid is het tijdstip voor de visite nog niet aangebroken;
- Voor een afspraak om 12.00 uur zit ze al om 9.00 uur met haar jas aan, klaar om te gaan.
- Ze slaapt veel overdag en is ’s nachts wakker;
- Je naaste heeft geen idee hoe oud ze is en schat zichzelf veel jonger in;
- Hartje winter komt ze in een zomerjurkje naar beneden. De zon schijnt, de lucht is blauw, dus is het zomer.
Nou, en toen dacht ik: weet je wat, ik zet een kruisje per dag. Maar dat zegt niks, want ik kan dat kruisje al gezet hebben of nog niet hebben gezet. Dat weet ik dan dus niet. Fons (60)
Wat kun je doen?
- Hang kalenders naast het bed, in de badkamer en in de keuken zodat je naaste zich overal kan oriënteren op datum en tijd;
- Gebruik een whiteboard of grote kalender voor de planning van de dag en week en bespreek deze met je naaste. Een vaste dagelijkse routine helpt je naaste om grip te houden op de tijd;
- Bij “dementie-winkel.nl” zijn daginzichtagenda’s, 24-uursklokken met dagaanduiding en andere hulpmiddelen verkrijgbaar die de oriëntatie in tijd en datum vergemakkelijken;
- Een plakboek vol herinneringen kan helpen, vooral als je bij de personen de namen en verjaardagen schrijft. Je kunt nieuwe herinneringen bewaren door bijvoorbeeld van het afgelopen jaar een fotoboek te maken en dit ieder komend jaar opnieuw te maken;
- Als je naaste het dag- en nachtritme omdraait, laat haar dan overdag voldoende bewegen en naar buiten gaan. Dan slaapt ze ’s nachts beter.
Komt van: “Alzheimer Nederland”, aangepast aan Belgische spreektaal.