Hoe ga je om met iemand die dementie heeft? Het is een vraag die duizenden Vlamingen zich elke dag opnieuw stellen. Dementie-expert Kasper Bormans schreef een nieuw boek met 53 concrete technieken. “Vergeet niet dat zij vaak alles vertraagd beleven.”
Jeroen Deblaere - Het Nieuwsblad - 8/10/2024 om 03:00
“Dementie is niet alleen een biomedisch probleem”, zegt Kasper Bormans. “Het is ook een aandoening die draait rond communicatieverlies. Het gaat niet alleen om de verbindingen tussen hersencellen die wegvallen, maar ook de verbindingen tussen mensen. En dat is waar heel wat vrienden, partners, mantelzorgers en hulpverleners moeite mee hebben.”
Met die vaststelling ging Kasper Bormans aan de slag om nieuwe hulpmiddelen aan te reiken. Hulpmiddelen die hun sporen al verdiend hebben, in de reclamewereld, het casino of de podiumkunsten. “Hoe een danser of een marketeer z’n publiek of klanten probeert te verleiden en contact probeert te maken, daar kunnen we veel van leren. Het boek zet aan tot actie en het bevat ook een opleiding met 53 ‘micro-learnings’ – kleine tips of lessen – waar iedereen snel mee aan de slag kan. Om de mensen die het nu al heel goed doen, nog verder te ondersteunen. Niet alles zal voor iedereen werken, maar het idee is dat je door uit te proberen kleine dingen bijleert of kan aanpassen. Een mantelzorger heeft vaak geen tijd om dikke boeken te lezen, maar misschien wel om in 90 seconden tijd een klein inzicht op te doen. Deze methodiek heb ik in het boek ‘de resonantiemethode’ genoemd en is gebaseerd op de metafoor van een schommel: eerst afstemmen op het ritme van de ander, en indien mogelijk een duwtje in de rug geven.” (Lees verder onder de foto)
“Bekijk dementie als een schommel”
“Het beeld van mensen over dementie is vaak gekleurd door een overdreven klemtoon op de beperkingen”, zegt Bormans. “Wat kan er niet meer? Maar als je het vergelijkt met het beeld van een schommel, een heen-en-weerbeweging van aan- en afwezigheid, dan verandert je beeld van die persoon. Dan denk je niet aan ‘die boze man’, maar aan iemand die een mindere dag heeft. Met dat beeld van de schommel varieert de ander en daardoor stellen we ons verdraagzamer op. Het is dan de bedoeling dat je mee probeert te schommelen in het ritme van de ander.”
“Natuurlijk, in sommige gevallen is dat héél moeilijk. Voor dit boek verbleef ik verschillende weken in een woonzorghuis in Leuven. Als iemand met dementie schreeuwend iedereen uitscheldt, is het niet evident om in hetzelfde ritme te gaan schommelen. Toch leer ik van hulpverleners dat ook dan, het kort aannemen van hetzelfde volume van de ander, om daarna zachter te praten, de ander weer tot rust kan brengen.”
“Ga eens opnieuw de kamer binnen”
“Een ontmoeting start nog voor ze begonnen is”, zegt Kasper Bormans. “Het beeld dat wij hebben van iemand anders beïnvloedt de interactie en omgekeerd. Dat beeld is tot op zekere hoogte boetseerbaar. Hoe kom je ergens binnen? Met welke houding? Als je bij iemand op bezoek gaat, en die persoon reageert bang of boos, dan is het vaak zinvol om door een deur naar buiten te gaan en terug naar binnen te komen. De impact van die deur kan waardevol zijn: eens je terug binnenkomt, kan de ander totaal van gevoel veranderen. Ook hier werkt het mechanisme van de schommel: het is geen vaste situatie waar we ons bij neer moeten leggen. Nee, je ziet de mogelijkheden van het heen-en-weer bewegen, die anders onzichtbaar waren gebleven.”
“Ja, de communicatie verdwijnt, maar het troostend vermogen niet per se. Je hoeft als mantelzorger dus niet altijd vrolijk te zijn en je mag ook delen wat je voelt”
Kasper Bormans, Dementie-expert“Communicatie gaat niet in één richting”
“Dementie, dat moeten we niet verbloemen, is een ernstige aandoening”, zegt Bormans. “Toen ik de makers van Thuis voorstelde om een personage met dementie in de verhaallijn te schrijven, lag dat moeilijk. ‘Dan zou er een hoofdpersonage moeten verdwijnen’, dachten de schrijvers. Na heel wat gesprekken kon het wel, en zat er een scène in de aflevering waarbij het personage met dementie de mantelzorger troost. Dat is zo’n krachtig beeld. Ja, de communicatie verdwijnt, maar het troostend vermogen niet per se. Je hoeft als mantelzorger dus niet altijd per se vrolijk te zijn en je mag ook delen wat je voelt. Velen proberen zich altijd maar sterk te houden en gaan dan in een hoekje uithuilen achteraf.”
“Maak ook non-verbaal verbinding”
“Verbinding maken, dat kan uiteraard ook non-verbaal. Hoe kan je in de comfortzone van een ander komen, zonder bedreigend te zijn? Hoe kan je een sfeer creëren waarin het toegestaan is om de ander aan te raken? Je zou bijvoorbeeld kunnen binnenkomen en de handen van de ander vastnemen en vragen: ‘Heb je ook zulke koude handen?’ Je kan ook een voorwerp gebruiken: zet eens een glas iets te dicht in de buurt van de ander. Als het te dichtbij staat, zal die persoon het snel verplaatsen. Zo weet je tot waar die persoonlijke zone ongeveer reikt. Als je een voorwerp aan een ander geeft, kan je ook contact maken door elkaar met de vingertoppen te raken. Zo maak je contact, zonder woorden.” (Lees verder onder de foto)
“Geef iemand de kans om je te herkennen”
“Oogcontact speelt een grote rol in de indruk die je iemand geeft. Stel je voor dat je ergens moet gaan solliciteren en je zou jezelf overdreven zelfzeker opstellen. Dan zou je ongetwijfeld 100 procent van de tijd oogcontact houden met de persoon bij wie je solliciteert. Mocht je je extreem onzeker opstellen, dan zou je dat véél minder doen. Wel: zoek ook daarin de gulden middenweg. Kom je binnen, maak dan oogcontact: dat is een signaal dat je de ander gezien hebt. Van nature knippen we dan het oogcontact even door en tijdens het wegkijken, bijvoorbeeld bij het weghangen van je jas, kan de ander jou even bekijken en inschatten dat je een bekende bent.”
“In woon-zorgcentra zie je heel vaak dat mensen binnenkomen, naar de persoon met dementie stappen en constant oogcontact blijven maken. Zo ontneem je hen dat scanmoment en verschijn je niet als vriend, maar als vreemde. Op dezelfde manier is het geen goed idee om iemand in een rolstoel langs achteren te benaderen. Dan pakken ze de handvatten vast en gaan ze vooroverbuigen en met die rolstoel rijden… Je mag niet vergeten dat iemand met dementie de wereld meestal vertraagd waarneemt: die mensen zitten als het ware onder water. Al snel denk je dan: ‘Ah kijk, ze herkent me niet meer.’ Terwijl je die persoon de kans niet hebt gegeven om je te herkennen.”
Meer informatie in het boek ‘Schommelen op het ritme van mensen met dementie’, uitgegeven bij Lannoo. De opleiding over de resonantiemethode vind je op www.memoryhome.com.
Rechtstreekse link naar het artikel:
“Soms is het goed om de kamer eens opnieuw binnen te komen”: expert over hoe je contact kan leggen met personen met dementie | Het Nieuwsblad
We plaatsen geen foto's omwille van copyright.